Związki partnerskie – czy polskie prawo na nie pozwala?

Przedstawiamy Wam artykuł przygotowany we współpracy z Wojticsek i Maschke Notariusze. Zachęcamy do zapoznania się z tym tekstem – dotyczącym związków partnerskich i umowy partnerskiej – który na naszą prośbę przygotował dla Was notariusz Daniel Wojticsek:

Polski system prawny nie przewiduje żadnej innej formy wiązania się ludzi w pary, poza wynikającymi z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – formami klasycznego małżeństwa mężczyzny i kobiety oraz konkubinatu.

Związki partnerskie a nowoczesne społeczeństwo

Te formy nie spełniają jednak wymogów nowoczesnego społeczeństwa – nie zezwalają one z jednej strony na wiązanie się np. partnerów jednopłciowych, co stało się normą w większości współczesnych państw, a z drugiej nakładają też zbyt wiele rygorów majątkowych na małżonków, tworząc bariery np. w zakresie swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej czy innej zarobkowej.

W polskim Kodeksie cywilnym brak jest wśród tzw. „umów nazwanych” umowy kontraktu partnerskiego, ale należy pamiętać, że obok tych wymienionych w Kodeksie umów (jak sprzedaż, najem, darowizna, spółka cywilna i inne) prawo dopuszcza zawieranie tzw. „umów nienazwanych”, a zatem umów, których zarówno tytuł, jak i postanowienia w nich zawarte, strony mogą kształtować na tyle, na ile nie naruszają one innych przepisów prawa. Dodatkowym zabezpieczeniem respektowania przez inne osoby, urzędy i instytucje, zawartych w tych umowach postanowień, jest nadanie im formy aktu notarialnego, co wymaga wizyty u notariusza, ale zwiększa moc takiej umowy.

Umowa partnerska, czyli “umowa nienazwana”. Co zabezpiecza?

I tu pojawia się możliwość zawarcia umowy partnerskiej, w której strony mogą dowolnie ją ukształtować, określić nazwę np. właśnie jako umowa partnerska, mogą określić długość jej obowiązywania, albo uznać że jest na czas nieokreślony. Strony tej umowy nazwani w niej „Partnerami” same określić mogą wszelkie wzajemne prawa i obowiązki, w tym również:

• obowiązek opieki nad partnerem,
• wzajemnej troski i współdziałania w różnych sferach życia,
• mogą udzielić sobie zgody na przyjęcie nazwisk partnera,
• mogą nawet ustalić np. obowiązek alimentacyjny i dalszą w przyszłości rentę alimentacyjną, którą partner będzie zobowiązany płacić, kiedy spełnią się warunki w niej określone, także w sytuacji gdyby umowa została wypowiedziana lub rozwiązana z winy jednego z partnerów.

Dowolne określenie “wypowiedzenia umowy”

Partnerzy sami w takiej umowie mogą określić warunki, na których umowa może zostać wypowiedziana lub rozwiązana, co wyłącza konieczność prowadzenia przed sądem długotrwałych i kosztownych batalii sądowych. Oczywiście jak każda umowa może ona stać się także powodem pozwu sądowego albo skierowana do rozstrzygnięcia przez arbitraż. 

Ciekawostką takiej umowy jest również to, iż nie musi ona być zawarta jedynie przez dwie osoby, ale dowolną ilość, a prawa i obowiązki poszczególnych osób mogą być dowolnie kształtowane. 

Umowa partnerska połączona z uroczystością

Umowa taka może być sporządzona w kancelarii notarialnej, ale w uzasadnionych przypadkach notariusz może dokonać takiej czynności poza swoją siedzibą, np. jeśli strony chcą nadać zawarciu tej umowy uroczystą oprawę.

Pozwala to na ciekawą oprawę takiego wydarzenia (np. w formie ślubu humanistycznego), także w towarzystwie najbliższych i przyjaciół, w dowolnie wybranym miejscu, przy udziale „urzędnika” jakim jest notariusz sankcjonujący zawieranie tej umowy.

Umowa partnerska – wymagane dokumenty

Pełnomocnictwa

Umowa taka, by w pełni zaspokoić potrzebę związku partnerskiego musi zostać uzupełniona przez dwa niezbędne dokumenty.

Pierwszym z nich jest udzielenie sobie nawzajem przez partnerów odpowiednich pełnomocnictw o szerokim spektrum umocowania, by partnerzy mogli się odwiedzić w szpitalu, uzyskali informację o stanie zdrowia czy wręcz mogli podjąć decyzję o sposobie leczenia partnera. Na podstawie takich pełnomocnictw partner może:

• załatwić w imieniu partnera sprawy urzędowe i sądowe,
• kupić lub sprzedać samochód czy dom,
• uzyskać dostęp do rachunku bankowego czy innych produktów bankowych,
• czy choćby odebrać przesyłkę poleconą doręczaną przez Pocztę.

Dowolne kształtowanie zakresu pełnomocnictwa

Partnerzy dowolnie kształtują zakres pełnomocnictwa – to do czego druga strona ma prawo, a czego nie może dokonać. Mogą ukształtować ramy i granice działań, np. ograniczyć wypłatę z rachunku bankowego do określonej miesięcznie kwoty, określić minimalną cenę sprzedaży mieszkania, ale mogą również obdarzając partnera dużym zaufaniem i ustalić takie pełnomocnictwo w zasadzie bez ograniczeń.

W przypadku takich pełnomocnictw forma aktu notarialnego jest koniecznością, gdyż bez tej formy pewnych czynności nie da się na podstawie takiego umocowania dokonać.

Wzajemne testamenty

Drugim elementem, którego uzupełnienia wymaga taka umowa partnerska, jest sporządzenie wzajemnych testamentów, by partnerzy mogli dziedziczyć po sobie, gdyż z punktu widzenia prawa spadkowego nie są oni umocowani do dziedziczenia ustawowego, czyli wtedy, kiedy nie został sporządzony testament.

Taka „ostatnia wola” również może zostać dowolnie ukształtowana przez osobę ją sporządzającą. Tu dla odróżnienia nie jest wymagana forma aktu notarialnego, jednak warunki ważności testamentu tzw. własnoręcznego są tak rygorystyczne, że najmniejsze uchybienie im może unieważnić taki testament. Zatem dla poczucia bezpieczeństwa lepiej zlecić ich sporządzenie fachowcowi.

Wzajemne testamenty – jak rozwiązać problem podatku spadkowego?

Jedynym problemem przy dziedziczeniu przez partnerów jest podatek spadkowy. Niestety z punktu widzenia prawa podatkowego takie osoby są zaliczane do trzeciej grupy podatkowej i wysokość podatku jaki należy uiścić nabywając go po partnerze, to około 20% jego wartości. To czasami mogą być znaczne kwoty, a uzyskanie ich bez możliwości np. zbycia elementu spadku mogą graniczyć z cudem. A niestety najpierw trzeba go zapłacić, by móc sprzedać i odzyskać środki.

Czasami w takich wypadkach naprzeciw wychodzą towarzystwa ubezpieczeniowe, które ubezpieczają spadki. Wówczas taka polisa uruchamiana jest automatycznie właściwie po śmierci partnera, a środki z niej uzyskane pozwalają na przeprowadzenie postępowania spadkowego, zapłatę podatku, a także inne niezbędne koszty.

Związki partnerskie w Polsce – podsumowanie

Zatem, mimo że w Polsce nie ma instytucji klasycznego związku partnerskiego, to prawo jednak pozwala na stworzenie takiego związku, ze wszystkimi jego prawami i obowiązkami, pozwalając partnerom na radość ze wspólnego życia bez troski o ewentualne problemy, które mogą ich w takim związku spotkać.

Zapraszamy zatem wszystkie Pary, w tym jednopłciowe, do skorzystania z możliwości zawarcia ślubu humanistycznego wraz z podpisaniem umowy partnerskiej!

Zdjęcie główne: Magdalena Sobczak